Họa sĩ Văn Thao, con trai cả của nhạc sĩ Văn Cao, kể lại câu chuyện về bài hát Làng Tôi trên Báo Tiền Phong rằng:
Kính mời quý độc giả tham khảo thêm gần 1000 giai thoại âm nhạc được vangson.info tổng hợp tại trang Thư Viện Giai Thoại
Mùa thu năm 1988, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Nam Định đã mời gia đình nhạc sỹ Văn Cao cùng với chương trình Đêm nhạc Văn Cao do nhà hát Nhạc Vũ Kịch Việt Nam dàn dựng về biểu diễn tại thành phố Nam Định. Lần đầu tiên nhân dân ở thành phố này mới được thưởng thức trọn vẹn, trực tiếp những ca khúc bất hủ của Văn Cao. Sau đêm diễn, một lãnh đạo của tỉnh đã đề nghị ông sáng tác cho quê hương Nam Định một bài hát.
Cha tôi cười: “Bài hát Làng Tôi chính là tâm huyết của tôi viết cho quê hương đấy”. Đêm ấy, về khách sạn Vị Hoàng, tôi hỏi cha tôi: “Bố sáng tác bài Làng Tôi trong hoàn cảnh nào?”. Tớp một ngụm rượu, trầm ngâm trong giây lát để hồi tưởng lại, ông chậm rãi:
“Bố viết bài này tặng cho mẹ con nhân ngày cưới. Chỉ vì cuộc kháng chiến xảy ra sớm hơn dự định nên bố không tổ chức kịp cho mẹ con một đám cưới trang trọng tại Hà Nội, mẹ con chịu thiệt thòi quá, khiến bố cứ ân hận mãi.
Đám cưới của bố và mẹ được tổ chức đơn giản tại một ngôi nhà dân tại Ba Thá ven sông Đáy, chỉ có vài người bên nhà ngoại còn bên nhà nội không có ai, bố phải ra bến đò đón được mấy người cán bộ của Tổng Công đoàn đi công tác qua nhờ họ đóng hộ làm đại diện của họ nhà trai.
Bài Làng Tôi là món quà cưới duy nhất bố tặng cho mẹ”.
Buông một tiếng thở dài, cha tôi lặng đi trong ít phút rồi mới thủng thẳng kể lại cho tôi về hoàn cảnh ra đời của bài Làng Tôi.
Đầu năm 1947, sau ngày toàn quốc kháng chiến (19/12/1946), Văn Cao cùng các văn nghệ sỹ tản cư đi kháng chiến về đóng quản rải rác tại các thôn xóm thuộc huyện Ứng Hòa – Hà Đông. Trong một lần đi công tác, con đò chở ông xuôi trên sông Đáy, hai bên bờ sông rợp bóng tre xanh dưới nắng chiều bảng lảng. Bỗng một hồi chuông từ nhà thờ Ba Thá ngân lên ..
Tiếng chuông vọng vang trên bầu trời tím đỏ hoàng hôn, tiếng chuông tỏa lan trên mặt nước hòa trong tiếng mái chèo ì oạp, tiếng chuông run rẩy trên những rặng tre ven sông. Tiếng chuông khiến tâm hồn nhạy cảm của Văn Cao bồi hồi sao xuyến .. Tiếng chuông đưa ông về với miền quê thân thương đầy ắp những kỷ niệm ..
Thôn Hào Kiệt, xã Liên Minh, huyện Vụ Bản – Nam Định quê hương của Văn Cao vẫn còn nằm trong vùng địch tạm chiếm. Ở nơi đó, dưới mái tranh nghèo vẫn còn người mẹ già ngày đêm mong ngóng những đứa con trở về.
Làng quê của Văn Cao cũng có những rặng tre xanh bao phủ, tỏa bóng mát chở che cho lũ trẻ chăn trâu nô đùa trong những trưa hè oi ả. Quê ông cũng có một dòng sông nhỏ uốn lượn quanh những xóm làng cao vút những hàng cau, chiều chiều những tiếng chuông từ nhà thờ Trình Xuyên ngân nga trên bầu trời hòa quyện cùng tiếng sáo diều vi vu. Những âm thanh, những hình ảnh bình dị đó đã khắc sâu vào tâm trí Văn Cao, theo ông đi suốt cuộc đời. Giờ đây Văn Cao mới thực sự cảm nhận được điều đó ..
Một nét nhạc bỗng ngân vang theo nhịp “Từng tiếng chuông ban chiều, tiếng chuông nhà thờ rung ..” và hình ảnh “.. Bóng cau với con thuyền một dòng sông ..” hiện ra trước mắt. Văn Cao lấy vội cây đàn ghi ta trên vai và những nốt nhạc đầu tiên thánh thót rơi trên phím đàn, giai điệu của bài hát âm vang tỏa lan trên dòng sông, giữa một chiều mùa xuân se lạnh.
Bài Làng Tôi của Văn Cao đã ra đời trong cái mùa xuân đầu tiên của cuộc kháng chiến trường kỳ. Làng Tôi theo chân ông, theo chân những người lính Cụ Hồ, những đoàn dân công .. trên mọi nẻo đường đất nước.
Tháng 09/1951, tại Đại hội liên hoan Thanh niên thế giới tổ chức tại Berlin, bài hát Làng Tôi của Văn Cao cùng bài Chiều Mátxcơva của Nga được ban giám khảo đánh giá rất cao, nhưng vì Làng Tôi có lời ca không phù hợp với tiêu chuẩn khi đó, nên không được giải thưởng, chỉ nhận được bằng khen danh dự.
Cha tôi còn kể thêm, năm 1980, ông được mời sang dự hội thảo âm nhạc tại CHDC Đức. Trong một lần đến thăm một nhà thờ tại thành phố Dresden, bất ngờ Văn Cao được nghe ban nhạc của nhà thờ hòa tấu bài Làng Tôi, ông cảm động trào nước mắt. Hỏi ra mới biết: Làng Tôi được một số nhà thờ bên Đức sử dụng thường xuyên trong các buổi khai lễ.
Thời gian cứ trôi đi, cha tôi đã trở về với cõi vĩnh hằng. Tôi chợt nhớ đến một bài thơ của ông:
Thời gian qua kẽ tay
Làm khô những chiếc lá
Kỷ niệm trong tôi
Rơi
Như tiếng sỏi
Trong lòng giếng cạn
Riêng những câu thơ
Còn xanh
Riêng những bài hát
Còn xanh ..
Đọc thêm: Suối mơ – Văn Cao
– Bài viết: “Làng tôi” – món quà cưới của nhạc sỹ Văn Cao
– Tác giả: Văn Thao
– Nguồn tin: Tiền Phong
– Xuất bản: 2015.02.24 15:00
– Đường dẫn: https://tienphong.vn/
– Thời gian khai thác: 2021.11.19 21:28 VST
Lời bài hát
Làng tôi xanh bóng tre
từng tiếng chuông ban chiều
tiếng chuông nhà thờ rung
đời đang vui đồng quê yêu dấu
bóng cau với con thuyền một giòng sông
Nhưng thôi rồi còn đâu quê nhà
ngày giặc Pháp tới làng diệt thôn
đường ngập bao xương máu tơi bời
đồng không nhà trống tàn hoang
Chiều khi quân Pháp qua
chiều vắng tiếng chuông ngân
phá tan nhà thờ xưa
làng tôi theo đoàn quân du kích
cướp ngay súng quân thù trả thù xưa
Bao căm hờn từ xa quê nhà
rừng chiều nhớ cánh đồng chiều xưa
từ xa quê trông lớp cây già
làng quê còn thấy buồn đau
Ngày diệt quân Pháp tan
là lúc tiếng chuông ngân
tiếng chuông nhà thờ rung
làng tôi cùng đoàn quân chiến thắng
đánh tan lũ quân thù về làng xưa
Dân tưng bừng chặt tre phá cầu
cùng lập chiến lũy đào hầm sâu
giặc chưa tan chiến đấu chưa thôi
đồng quê chào đón ngày mai ..