Tình chàng ý thiếp & Xa vắng – thơ: Đặng Trần Côn, nhạc: Y Vân

Hai nhạc phẩm Tình chàng ý thiếp & Xa vắng được nhạc sĩ Y Vân phóng tác theo ý thơ Chinh phụ ngâm, kể về nỗi lòng của những ‘cánh hoa thời loạn’, với con tim héo hắt, với âu lo thẫn thờ và nỗi nhớ thương dằng dặc qua bao năm chờ tháng đợi mỏi mòn ..

Nhạc sĩ Y Vân

Trên bản nhạc gốc của bài Tình chàng ý thiếp có ghi:

“Nỗi lòng biết ngỏ cùng ai?
Thiếp bên song cửa, chàng ngoài chân mây”

Trên bản nhạc gốc của bài Xa vắng có ghi:

“.. Nương song luống ngẩn ngơ lòng.
Vắng chàng điểm phấn trang hồng với ai
– Đặng Trần Côn

Làm cho H. để tặng một người đi xa ..”

Chinh phụ ngâm (Lời than vãn của người phụ nữ có chồng đi đánh trận), còn có tên khác là Chinh phụ ngâm khúc – là tác phẩm văn vần chữ Hán của Đặng Trần Côn, ra đời trong khoảng năm 1741 và về sau được nhiều người dịch ra thơ Nôm

Chinh phụ ngâm có hình thức là một lời độc thoại nội tâm mà vai chính, cũng là vai duy nhất đứng ra độc thoại trong truyện là một người vợ có chồng tham gia cuộc chiến do triều đình phong kiến chủ xướng, kể về nỗi khổ, nỗi cô đơn buồn tủi phải xa chồng. Tác phẩm mở đầu với khung cảnh của chiến tranh ác liệt và nhà vua truyền hịch kêu gọi mọi người tham gia chiến cuộc. Trong bối cảnh này, nàng chinh phụ hình dung cảnh chồng nàng lên đường phò vua giúp nước, ra đi với quyết tâm giành hàng loạt thành trì dâng vua, hùng dũng trong chiếc chiến bào thắm đỏ và cưỡi con ngựa sắc trắng như tuyết.

Cuộc tiễn đưa lưu luyến kết thúc, người chinh phụ trở về khuê phòng và tưởng tượng ra cảnh sống của chồng nơi chiến địa. Những xúc cảm về một hình ảnh “lẫm liệt” của chồng phút chia ly đã dần mờ nhòe, thay thế vào đó là nỗi lo sợ khủng khiếp về số phận của chồng giữa chiến trường khốc liệt, đầy oan hồn tử khí, và niềm đau khổ khôn nguôi về thân phận đơn chiếc của bản thân nàng.

Trong phần tiếp theo, câu chuyện chủ yếu diễn tả tâm trạng trăn trở, cô quạnh của người chinh phụ. Đó là việc chồng quá hạn không về, cũng không có tin tức gì, và người chinh phụ đành phải tính thời gian bằng chu kỳ quyên hót, đào nở, sen tàn. Đó là tâm trạng “trăm sầu nghìn não” khi người chinh phụ quanh quẩn trước hiên, sau rèm, vò võ dưới đêm khuya vắng, đối diện với hoa, với nguyệt. Đó là tâm trạng chán chường khi tìm chồng trong mộng nhưng mộng lại buồn hơn, lần giở kỷ vật của chồng mong tìm chút an ủi nhưng sự an ủi chỉ le lói, thấy thân phận của mình không bằng chim muông, cây cỏ có đôi liền cành. Cuối cùng, chán chường và tuyệt vọng, người chinh phụ đã không còn muốn làm việc, biếng lơi trang điểm, ngày đêm khẩn cầu mong được sống hạnh phúc cùng chồng.

Kết thúc khúc ngâm, người chinh phụ hình dung ngày chồng nàng chiến thắng trở về giữa bóng cờ và tiếng hát khải hoàn, được nhà vua ban thưởng và cùng nàng sống hạnh phúc trong thanh bình, yên ả ..

* Hiện nay, Chinh phụ ngâm có bảy bản dịch và phỏng dịch. Bản dịch thành công nhất và phổ biến nhất xưa nay, theo thể song thất lục bát, có độ dài 412 câu hoặc 408 câu có người cho là Đoàn Thị Điểm (1705-1748), có người cho là của Phan Huy Ích (1751-1822) và những phát hiện mới gần đây có xu hướng nghiêng về dịch giả Phan Huy Ích ..

Nguồn tư liệu:
+ https://vi.wikipedia.org/ (Chinh phụ ngâm – Wikipedia)
+ https://vi.wikipedia.org/ (Y Vân – Wikipedia)
+ https://dotchuoinon.com/ (Ca khúc vượt thời gian ..)

Tình chàng ý thiếp

Từ chàng xa vắng
lên đường ruổi rong chiến chinh
đã bao mùa xuân càng vắng xa thêm nhiều hơn
thiếp bên song cửa nhìn trăng úa
chàng ngoài chân mây gội mưa bay
trời đầy phong ba làm tê tái, biết bao giờ nguôi

Ngày ngày ra đứng
trước thềm nhìn theo lối xưa
thấy xanh ngàn dâu mà bóng câu nay còn đâu
nắng nghiêng về ngàn hoàng hôn xuống
mịt mờ sương rơi màn đêm buông
xào xạc canh năm gà lên tiếng, xuôi lệ sầu tuôn

Thương người gió lạnh đường xa
khuê phòng em đan áo
thương đời bé bỏng miền quê
anh giữ yên biên thùy
dẫu rằng xa cả ngàn trùng
cho dù ngăn cách mấy sông
tình chàng ý thiếp
ai sầu, mối sầu nào hơn

Vì chàng xa vắng
má hồng điểm trang với ai
nước dâng rồi vơi, lòng thiếp biết bao giờ nguôi
thẫn thờ trâm lệch buồn thương nhớ
lòng vòng lưng eo sầu tương tư
nhạt làn môi son hờn duyên ngỡ, những mùa xuân qua ..

Xa vắng

Ngày anh xa vắng
em không trang điểm đợi chờ
những đêm gió lạnh đầu hè
khuê phòng phủ kín tâm tư
nhìn từng hạt mưa sa
thương đời biển sầu bao la
để cho cành hoa héo khô
lỡ cung ái ân xuân thì

Ngày anh xa vắng
phấn son xếp lại chẳng dùng
trắng đêm đối ngọn đèn tàn
trăng mờ lạnh giấc cô miên
đợi chàng một hai năm
hay là cả đời xuân xanh
ngày nao đầu pha tuyết sương
vẫn mong tái ngộ một lần

Chàng đi chinh chiến
gieo neo rừng khuya
là mong chiến thắng vai mang vòng hoa
còn em khuya sớm chăm lo miền quê
cho lúa lên ngôi hai mùa
sống cho tình yêu thế hệ

Ngày anh xa vắng
tóc buông giữ vẹn lời thề
ước mong ngấn lệ ngày về
thay dòng nước mắt chia ly
vì trời làm phong ba
nên đời hội ngộ chia ly
lệ rơi nhiều hơn nước mưa
dẫu cho bốn biển chẳng vừa ..