Võ Đông Sơ xuất hiện trong cuốn tiểu thuyết có tên “Giọt Máu Chung Tình” của Tân Dân Tử, xuất bản tại Sài Gòn vào năm 1926 (Tân Dân Tử là một trong những tác giả tiên phong cho thể loại tiểu thuyết lịch sử Việt Nam ở giai đoạn đầu thế kỷ XX).
– – –
Trong truyện, Võ Đông Sơ là con của Võ Tánh, một nhân vật lịch sử có thật. Võ Tánh quê gốc ở Bà Rịa – Vũng Tàu, theo mẹ lưu lạc về Gò Công (Tiền Giang). Ông có sức khỏe và võ nghệ hơn người nên thành lập nhóm trai trẻ bảo vệ người dân khỏi bọn trộm cướp và cọp beo nơi vùng đất còn hoang vu. Sau ông theo phò chúa Nguyễn Phúc Ánh (Nguyễn Ánh), lập được nhiều công trạng, được chúa gả em gái là công chúa Ngọc Du, sinh ra con trai là Võ Đông Sơ (sẽ được đề cập ở phần cuối bài viết). Nhưng khi Nguyễn Phúc Ánh giao cho Võ Tánh trấn thủ thành Bình Định thì nhà Tây Sơn đang thời kỳ hùng mạnh, tổ chức bao vây thành, Võ Tánh phải tự thiêu để đổi lại việc Tây Sơn không giết hại hàng binh. Vì nhớ ơn này nên khi lên ngôi, chúa Nguyễn Phúc Ánh cho xây miếu thờ Võ Tánh tại Thị xã Gò Công.
Bạch Thu Hà là con quan Tổng trấn Tây Thành Bạch Công (Hà Nội).
– – –
Sau khi Võ Tánh tuẫn tiết, Võ Đông Sơ sống với người chú ruột tại Bình Định luyện võ, ôn văn chờ dịp cứu nước. Lúc bấy giờ có giặc Tàu Ô (chỉ những toán cướp biển từ Trung Quốc) đang hoành hành ở Biển Đông. Triều đình mở khoa thi để chọn tướng tài dẹp giặc, Võ Đông Sơ ra kinh ứng thí. Trong thời gian lưu lại ở kinh kỳ, chàng làm quen với Triệu Dõng – một người con có hiếu “bán kiếm báu” nuôi mẹ. Cũng tại đây Võ Đông Sơ gặp phải sự đố kỵ tài năng của Bạch Xuân Phương – anh ruột của tiểu thư Bạch Thu Hà, là một công tử rất độc ác, bất tài, hãm hại Võ Đông Sơ nhiều lần suýt mất mạng.
Trong một lần ra tay đánh bọn cướp để cứu tiểu thư Bạch Thu Hà trên đường đi lễ chùa, đôi trai tài gái sắc đã phải lòng nhau. Dưới ánh trăng rằm, bên ngôi cổ tự, hai người đã thề nguyện trăm năm. Sau đó, Võ Đông Sơ thi đỗ võ quan, được phong làm Đô úy lãnh quân đi dẹp giặc. Ở nhà, Bạch Thu Hà bị gia đình bắt phải lấy một tên vô lại – bạn của anh trai Bạch Xuân Phương tên là Trần Xuân. Bạch Thu Hà bỏ trốn khỏi nhà, thân gái dặm trường phiêu bạt đi tìm người yêu Võ Đông Sơ.
Trong cơn hoạn nạn, Bạch Thu Hà được Triệu Dõng và Triệu Nương (em gái Triệu Dõng) cứu giúp thoát khỏi tay chủ sơn trại Nhứt Lang ép nàng làm vợ.
Võ Đông Sơ – Bạch Thu Hà lại được trùng phùng nhưng không lâu sau, biên ải có giặc ngoại xâm, vua ban chiếu cử Võ Đông Sơ cầm binh lên Lạng Sơn đánh đuổi. Sau nhiều trận đánh nhau ác liệt, Võ Đông Sơ bị tử trận. Trong phút giây hấp hối chàng không ngừng gọi tên Bạch Thu Hà và nhắn gởi ba quân báo hung tin cho nàng hay. Bạch Thu Hà đã khóc thảm thiết bên linh cữu Võ Đông Sơ và dùng gươm báu quyên sinh để vẹn chữ chung tình ..
– – –
Khoảng năm 1930, chuyện tình này được tái hiện trong vở tuồng “Giọt Máu Chung Tình” của đoàn hát Huỳnh Kỳ do vợ chồng NSND Phùng Há làm bầu. Nhưng danh tiếng Võ Đông Sơ bay đi khắp miền Nam và lưu lại cho hậu thế tận bây giờ chính là nhờ bài 2 bài vọng cổ “Võ Đông Sơ” & “Bạch Thu Hà” do soạn giả Viễn Châu sáng tác vào thập niên 1960. Trong một lần trò chuyện, ông cho biết do rung cảm sâu sắc trước nỗi đau sinh ly tử biệt của đôi trai tài gái sắc thời loạn mà sáng tác bản vọng cổ này ..
– – –
Sự thật về Võ Đông Sơ?
Theo Wikipedia về Võ Tánh, Võ Đông Sơ chỉ là một nhân vật hư cấu trong tiểu thuyết của Tân Dân Tử. Trên thực tế, Võ Tánh và Ngọc Du chỉ có với nhau hai con gái và một người con trai tên là Võ Khánh, làm tới chức Khinh xa đô úy.
Nguồn tư liệu:
+ https://thanhnien.vn/ (Võ Đông Sơ – mối tình trong cơn lửa binh)
+ https://vi.wikipedia.org/ (Giọt máu chung tình – Wikipedia)
+ https://vi.wikipedia.org/ (Võ Tánh – Wikipedia)
+ https://vi.wikipedia.org/ (Tân Dân Tử – Wikipedia)
+ http://mientrung.vanhien.vn/ (Nhân vật lịch sử Võ Tánh)